Spektrum autyzmu u dorosłych

Spektrum autyzmu bywa określane w różny sposób. Można spotkać się z terminami: zaburzenia autystyczne lub zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASD).
Osoby zdiagnozowane w tym kierunku najczęściej określane są mianem „osoba ze spektrum autyzmu” lub „ osoba autystyczna ”. Istnieją również terminy „neuroróżnorodność” i „nieneurotypowość”.

Trzeba także podkreślić, że spektrum autyzmu to nie choroba. Zwracają na to uwagę nie tylko osoby autystyczne, ale także naukowcy. Jest ono uznawane za odmienny sposób rozwoju. A problemy, z którymi mierzą się dzieci i dorośli w spektrum autyzmu, wynikają z indywidualnych potrzeb. W języku potocznym spektrum autyzmu i autyzm są traktowane jako synonimy. Trzeba jednak zdawać sobie sprawę, że pierwsze określenie jest znacznie szerszym terminem. Obejmuje wszystkie zaburzenia o podobnych cechach (nieprawidłowości w zakresie komunikacji, zachowania, relacji społecznych) natomiast autyzm jest jednym z zaburzeń zaliczanych do spektrum. Charakteryzuje się ono trudnościami w odczytywaniu i komunikowaniu uczuć, budowaniu relacji interpersonalnych, stereotypowością zachowań. Występują w nim także trudności z integracją wrażeń zmysłowych. Są różne stopnie zaawansowania autyzmu i to od nich zależą możliwości w zakresie m.in. mowy i zdolności intelektualnych.

Autyzm jest niejednorodnym zaburzeniem dlatego mówimy o spektrum cech.
Chociaż u różnych osób mogą występować podobne cechy i podobne zachowania to nie ma dwóch jednakowych osób.

Przy formalnej diagnozie spektrum autyzmu ważna jest nie tylko obecna sytuacja, obecne funkcjonowanie, ale także retrospektywna analiza wcześniejszych zachowań – wywiad dotyczący dzieciństwa, okresu nastoletniego .

Spektrum autyzmu może być również zdiagnozowane dopiero w dorosłości. Jeśli zauważasz u siebie objawy spektrum autyzmu  możesz zdecydować się na diagnozę.

Pierwszym krokiem odpowiednim dla osoby dorosłej, która podejrzewa, że może być w spektrum jest wypełnienie Kwestionariusza AQ (Autism Quotient). Kwestionariusz można znaleźć w Internecie. AQ pozwala ocenić nasilenie cech związanych ze spektrum autyzmu. Nie jest testem diagnostycznym, ale może być traktowany jako test przesiewowy. Tzn. uzyskanie wysokiego wyniku stanowi wskazówkę, że warto skontaktować się z psychiatrą/psychologiem wyspecjalizowanym w diagnozowaniu spektrum autyzmu.

Diagnoza autyzmu u osoby dorosłej często jest trudna. Osoby dorosłe, które nie wiedzą, że są na spektrum autyzmu wypracowują przez lata własne sposoby na radzenie sobie. Objawy spektrum autyzmu mogą być skutecznie „maskowane”.

Dlatego przed podjęciem diagnozy, warto spędzić czas na poszukiwaniu odpowiedniego specjalisty, który ma doświadczenie w diagnozowaniu autyzmu. 

W CEREBRUM diagnozowaniem autyzmu zajmuje się zespół doświadczonych specjalistów psychiatrów i psychologów-diagnostów 

Diagnoza spektrum autyzmu u osoby dorosłej  polega na wywiadzie oraz obserwacji. Często wykorzystywane są testy diagnostyczne jak badanie ADOS-2 wykonywane przez certyfikowanych diagnostów oraz standaryzowane kwestionariusze. Wywiad prowadzony jest z osobą diagnozowaną, czasami także z partnerem ,  rodzicem lub przyjacielem. Czasami pomocne jest dostarczenie filmów rodzinnych nagranych w dzieciństwie

Wielu dorosłych z objawami ze spektrum autyzmu trafia na diagnozę przy okazji ujawnienia się innego rodzaju trudności w ich życiu. Czasami są to objawy depresji, nasilone objawy lękowe, OCD lub inne. Czasami dzieje się tak za sprawa ich własnych dzieci, które właśnie otrzymały diagnozę spektrum autyzmu. Czasami trafiają na diagnozę po rozmowie ze znajomym/przyjacielem, który właśnie przeczytał o tym, jak wyglądają objawy autyzmu u dorosłych i zasugerował wizytę u psychologa. Czasami członkowie rodziny podejrzewają, że ich dorosłe dziecko, małżonek lub rodzeństwo może mieć profil zespołu Aspergera lub spektrum autyzmu i zastanawiają się, jak mu o tym powiedzieć.

Niektórzy mogą postawić sobie wstępnie rozpoznanie samodzielnie – czytając opisy trudności z funkcjonowaniem innych osób ze spektrum odnajdują w nich własną historię.

Przyczyny spektrum autyzmu nie zostały jeszcze dokładnie poznane. Wiadomo, że ma ono podłoże neurologiczne. Jednak nadal nie udało się ustalić biologicznych markerów, które można wykorzystać w diagnozie klinicznej. Badacze skłaniają się ku twierdzeniu, że nie ma jednej przyczyny ASD. Za wystąpienie charakterystycznych cech neurorozwojowych odpowiada kilka czynników jednocześnie. Warto przy tym zaznaczyć, że u każdego  może to być inny zestaw czynników.

Jedną z możliwych przyczyn spektrum autyzmu jest podatność genetyczna. Obejmuje ona zróżnicowaną grupę mechanizmów, które powodują mutację na wielu szlakach biologicznych. Obecnie wskazano 65 genów, które są silnie związane z ASD. Ryzyko wzrasta, jeżeli u innych członków rodziny zdiagnozowano spektrum autyzmu lub wykazują oni jego cechy.

Predyspozycje genetyczne łączą się z innymi czynnikami (głównie środowiskowymi i prenatalnymi). Zalicza się do nich m.in.:

• zaawansowany wiek matki lub ojca
• choroby matki (np. zaburzenia metaboliczne, otyłość, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze)
• zakażenia u matki w czasie ciąży
• komplikacje ciążowe
• niską wagę urodzeniową
• ekspozycję na pestycydy
• uszkodzenia centralnego układu nerwowego
• przyjmowanie niektórych leków w ciąży
• wady wrodzone

Istnieją także hipotezy, które łączą spektrum autyzmu z uogólnioną reakcją zapalną spowodowaną przez zwiększoną przepuszczalność jelit lub nieprawidłowym trawieniem glutenu i kazeiny. Wiadomo natomiast, że ASD nie jest spowodowane przez szczepienia ochronne, co potwierdzają liczne badania prowadzone na przestrzeni lat.

Naukowcy od lat próbują odkryć wyjaśnienie objawów autyzmu np. wzorzec w myśleniu, który pozwala odpowiedzieć na pytanie: dlaczego osoby w spektrum autyzmu zachowują się w określony sposób.
Jedna z najbardziej znanych wyjaśnień mówi o zaburzeniach w teorii umysłu czyli o tym, że osoby ze spektrum autyzmu mają trudność w rozumieniu, że inni ludzie mają własną perspektywę (myśli, zamiary i uczucia), która może się różnić od ich perspektywy. Inne wyjaśnienia mówią o tym, że osoby w spektrum autyzmu w inny sposób przetwarzają informacje, które docierają do ich mózgów, są to zaburzenia centralnej koherencji czyli tendencja do koncentracji na szczegółach i nie dostrzegania całego kontekstu sytuacji.

Spektrum autyzmu jest bardzo zróżnicowane a u każdej osoby zestaw objawów i ich nasilenie są
różne.
Objawy autyzmu, zarówno u dzieci jak i u dorosłych, koncentrują się wokół dwóch głównych sfer, znanych jako diada autyzmu. Objawy są widoczne w obszarze trudności w interakcjach społecznych i komunikacji oraz w zakresie ograniczonych, powtarzalnych i nieelastycznych wzorców zachowania, aktywności i zainteresowań.

Objawy autyzmu widoczne u dorosłych w zakresie interakcji społecznych i komunikacji:

• trudności w prowadzeniu rozmowy
• poczucie niezręczności w sytuacjach społecznych
• dyskomfort podczas kontaktu wzrokowego
• trudności w rozumieniu sarkazmu, ironii 
• brak modulacji głosu podczas mówienia
• trudności w rozumieniu reguł społecznych np. kiedy wypada zadzwonić, kiedy napisać sms a kiedy powiedzieć coś osobiście
• trudności w zrozumieniu jak inne osoby się czują i co myślą
• trudność w interpretowaniu mowy ciała np. wyrazów twarzy i gestów
• problemy z odczytywaniem emocji innych osób
• trudności w regulowaniu własnych emocji
• poczucie lęku w sytuacjach społecznych
• dosłowne rozumienie komunikatów
• problemy z kontaktem wzrokowym np. duże poczucie dyskomfortu podczas kontaktu wzrokowego
• odpowiadanie w sposób zbyt bezpośredni, czasem niegrzeczny, bez intencji bycia niemiłym
• nierozumienie metafor np. czuję się rozbita, pogoda w kratkę, psu na budę t
• trudności w opowiedzeniu o własnych uczuciach

Objawy autyzmu u dorosłych w zakresie ograniczonych, powtarzalnych i nieelastycznych wzorców zachowań, aktywności i zainteresowań:

• wykonywanie tych samych rutyn każdego dnia
• trudności w adaptacji do nowych sytuacji lub zmian w codziennym harmonogramie
• zainteresowania ograniczone do kilku specyficznych form aktywności
• zauważanie drobnych szczegółów lub wzorców, których inni nie dostrzegają
• bardzo intensywne i specyficzne zainteresowania
• potrzeba organizowania rzeczy zawsze w ten sam sposób
• wykonywanie powtarzalnych czynności np. drapanie, stukanie palcami po stole, chrząkanie
• nadwrażliwość lub niska wrażliwość niektórych zmysłów np. na dotyk, światło , hałas, słabsze lub silniejsze odczuwanie smaku lub bólu

Dorośli ze spektrum autyzmu często przekuwają swoje silne zainteresowanie wąską dziedziną wiedzy na pracę, w której są bardzo dobrzy. Mogą mieć specyficzne hobby, które przynosi im dużą satysfakcję. Z
drugiej strony, brak elastyczności prowadzi do dużego niepokoju, ponieważ codzienność jest pełna niespodziewanych zmian, co utrudnia im utrzymanie stałej rutyny.

Osoby autystyczne bardzo często mają szczególne talenty np. bardzo dobra pamięć, świetną umiejętność koncentracji uwagi, rozwinięte zdolności do planowania przestrzeni, umiejętność analizowania i dostrzegania wzorców. Te cechy mogą przekładać się na wyjątkowe osiągnięcia w dziedzinach takich jak matematyka, inżynieria, sztuka czy informatyka, gdzie precyzja i głęboka analiza są kluczowe.

Często zdarza się, że kiedy osoba zgłasza swoje trudności specjalistom, autyzm jest pomijany, a stawiana jest błędna diagnoza. Bywa również, że postawiona diagnoza jest poprawna, ale osoba jednocześnie jest w spektrum autyzmu. W takiej sytuacji uwzględnienie obu diagnoz jest kluczowe dla dobrania odpowiedniego postępowania, które poprawi jej sytuację. Doświadczony i wykwalifikowany diagnosta
będzie potrafił rozpoznać, która z diagnoz jest właściwa.

Diagnozy, które często współwystępują ze spektrum autyzmu, to:

• zaburzenia odżywiania
• depresja
• zaburzenia lękowe
• ADHD
• dysleksja
• dyspraksja